Seinast í mai og fyrst í juni verpur bøgan 1 egg á bera klettin. Steggin og bøgan skiftast um at bøla egginum.
Rullar eggið nakrar sentimetrar eftir rókini, so rullar lomvigin tað aftur upp á pláss við nevinum ella ber tað á fótunum.
Tá ið lomvigi leitar sær føði, kavar hann djúpt niður og nýta veingirnar at svimja við.
Allastaðni í Føroyum, har lomvigi eigur, eigur rita eisini. Mynd: Ólavur Frederiksen
Lógv verpur vanliga, har tað er turt, serliga í lyngheiðum. Reiðrið er ein lítil kulla, sum er klødd innan við mosa og mjúkum grasi.
Tíðliga í mai verpur bøgan 4 mor-litt (ljósabrún) egg við myrkum blettum. Bøgan og steggin skiftast um at bøla.
Um onkur nærkast reiðrinum ella ungunum, ger lógvin, sum um hon hevur brotið vongin og roynir á tann hátt at lokka óvinin burtur frá reiðrinum.
Lógv letur. Mynd: Ólavur Frederiksen
Lómur er bara á landi, tá ið hann reiðrast. Hann ger sær reiður við tjarnir og vøtn uppi í fjøllunum. Lómur er kringur bæði at svimja og kava, men hann fær ikki gingið. Beinini sita so aftarlaga á kroppinum, at tey ikki klára at bera hann.
Lómur etur fisk, sum han fangar á vøtnum ella á sjónum . Mynd: Jóan Petur Petersen
Lómur er sera styggur, so tað er ringt at koma nær at honum. Um hann varnast fólk, svimur hann so djúpt, at bara skallin og eyguni koma uppundan. Lómur fær verið undir vatni í umleið 8 minuttir, so tá ið hann kemur uppaftur, er hann komin langt burtur úr vanda.
Har, sum lundin býr, eitur tað lundaland. Lundi grevur sær holu í bakkan. Holan er 1 metur long, og innast inni ger lundin sær reiður, har hann verpur eitt egg.
Í holuni er lundin væl vardur fyri øllum fíggindum uttan rottuni, sum rænir bæði egg og ungar.
Lundaland. Mynd: Ólavur Frederiksen
Lundi við fiski í nevinum kallast sildberi. Vanliga bera lundar 10-15 nebbasildir í nevinum í senn. Í Noregi er ein lundi fangaður, sum hevði 80 smáar lodnur og 2 nebbasildir í nevinum, og tað er met.
Sildberi. Mynd: Ólavur Frederiksen
Fuglaveiða hevur í øldir havt stóran týdning fyri føroyingar. Í dag er ikki so.
Fyrr var tað mest lundi og lomvigi, sum varð veiddur. Nú verður mest veitt av havhesti, okkara vanligasta sjófugli.
Um vit veiða ov nógvan fugl, kann stovnurin koma í vanda. Tí er ein lóg um fuglaveiðu. Til dømis er als ikki loyvt at veiða æðu, og álka kann bert skjótast frá 1. oktober til 20. januar.
Góður fongur. Mynd: Jens-Kjeld Jensen
Allur másafuglur í Føroyum er gráur ella bláligur á bakinum.
Likka reiðrast niðri í haganum. Hon er flytifuglur og heldur til við strendurnar í Portugal og Marokko um veturin. Fiskimási og bakur síggjast ofta saman við likku.
Likka. Mynd: Ólavur Frederiksen
Bakur, eisini nevndur svartbakur, er størstur av másunum og líkist likku í útsjónd.
Bakur. Mynd: Jens-Kjeld Jensen
Fiskimási og bakur reiðrast ofta í homrum og onkuntíð í bølum á grasfløtum. Fiskimási og flest allir bakar eru støðufuglar.
Bakur og fiskimási drepa nógvan sjófugl, serliga ritu og lunda.
Fiskimási. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Músabróðir sæst ofta í bjørgum, urðum og fram við bakkanum. Her eru góðir møguleikar at gera reiður og nóg mikið av smákyktum, sum er góð føði hjá smáfugli.
Føroyskur músabróðir er eitt serligt undirslag, sum bara eigur í Føroyum. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Músabróðir er støðufuglur, og ongin munur sæst á steggja og bøgu.
Tá ið ungarnir hjá músabrøðrum eru 16 dagar gamlir, eru teir floygdir. Ungarnir eru framvegis tætt knýttir at foreldrunum og fylgja teimum, meðan teir biðja um mat. Við at hyggja og gera sum foreldrini læra ungarnir skjótt at lívbjarga sær.
Føroyskur músabróðir er eitt serligt undirslag, sum bara eigur í Føroyum.
Músabróðir bølir eggjum í einum úthúsi í Mykinesi. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Músabróðir við fongi í nevinum. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Mýrisnípa eigur vanliga í mýrilendi. Hon er á stødd sum stari, men nevið er óvanliga langt.
Mýrisnípa er vaðfuglur. Mynd: Janus Hansen
Tað er ringt at síggja mýrisnípu í síða grasinum, tí hon er sera varin og friðarlig. Kemur tú tætt at henni, flýgur hon brestandi og gneggjandi upp í loft og kvikar sær burtur.
Mýrisnípa følir væl við nevinum, tá ið hon stingur tað niður í mýrilendið. Tí er tað lætt hjá henni at finna ormar, sniglar og onnur smákykt.
Mýrisnípa. Mynd: Janus Hansen
Ravnur hevur vakurt flog. Hann flýgur ofta høgt uppi í luftini og sveimar. Hann letur seg ofta detta langt niður við veingjunum inn at kroppinum og ger alskyns onnur flogkynstur.
Ravnar á flogi. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Ravnur etur mest deyðseyð og annað ræ (deyð dýr). Í haganum rænir hann eisini egg og ungar hjá øðrum fugli og tekur mýs, rottur og harur.
Ravni dámar best at vera saman við øðrum ravnum, og ofta eru tveir ella fleiri saman.
Ravnur er klókur fuglur, sum enntá kann læra at tosa. Mynd: Janus Hansen
Smyril er falkaslag og einasti rovfuglur, sum eigur í Føroyum. Hann reiðrast í homrum, men veiðir mest smáfugl tætt við bygd og bý.
Smyril. Mynd: Janus Hansen
Tá ið smyril veiðir annan fugl, flýgur hann aftaná honum og møðir hann. Smyril flýgur lætt og leikandi. Hann ger ikki nógv av at sveima ella flúgva í kring.
Ein góður fongur. Smyril hevur fangað ein tjaldursgræling. Mynd: Janus Hansen
Spógvi er vaðfuglur. Tað, sum eyðkennir vaðfugl, eru longu tærnar, langa nevið og longu beinini.
Spógva dámar væl at vera fyri seg sjálvan. Hann stendur ofta uppi á onkrum høgum, til dømis einari túgvu, og letur.
Umleið 1.500 pør av spógva eru í Føroyum.
Spógvi. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Tað er minni til av spógva nú, enn tað var fyrr. Orsøkin er helst, at hann verður veiddur í Vesturafrika, har hann heldur til um veturin.
Tangspógvi. Spógvi og tangspógvi líkjast nógv, men tangspógvin er væl størri. Mynd: Janus Hansen
Føroyski starin er eitt serligt undirslag av stara, sum bara verpur í Føroyum. Hann er størsti starin í Norðuratlantshavi. Stari er støðufuglur. Hann ger reiður bæði í bø og haga og millum húsa. Best dámar honum í holum í grótgørðum.
Stari er ein av vanligastu smáfuglunum hjá okkum. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Starar eru altíð fleiri saman, og um náttina sova teir helst saman í stórum flokkum. Ein orsøk er ivaleyst tann, at saman eru teir tryggari – fleiri eygu og oyru varnast skjótari fíggindar!
Stari og kvørkveggja minna nógv um hvørt annað. Men tá ið stari leitar sær føði í moldini, gongur ella rennur hann, kvørkveggjan hoppar.
Stari er stórur smáfuglur og vigar umleið 90 gramm, sum er tríggjar ferðir so nógv sum ein gráspurvur. Mynd: Ólavur Frederiksen
Steinstólpa heldur til bæði í bø og haga. Hon sæst væl og er eyðkend við svarta og hvíta velinum.
Steinstólpa heldur til í haganum og etur mest flogkykt.
Í bútíðini um várið og um summarið er lætt at kenna mun á steggja og bøgu. Tá er steggin blágráur um bakið, hevur hvíta brúnarrípu, svarta eygnarípu og er svartur um vangan og veingir.
Um heystið eru steggin og bøgan næstan eins, brún um bakið og annars mest gulbrún.
Steinstólpu-steggi í summarbúna. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Steinstólpa er flytifuglur. Um veturin heldur steinstólpa til suðuri í Marokka í Afrika, tí har er heitari enn her hjá okkum. Hon kemur til Føroya á summarmála, tann 14. apríl.
Steinstólpa ger reiður úr grasi, ull ella fjaðrum. Hon verpur 5-6 blá egg. Tá ið 14 dagar eru farnir, koma ungarnir út. Bøgan matar teir vanliga. Steggin situr bara stutt frá reiðrinum og letur fyri teimum.
Tá ið ungarnir eru floygdir, flýgur steinstólpan aftur til Afrika.
Tað eru 9 súlusløg í øllum heiminum. Súluslagið her hjá okkum er tað størsta.
Súla er hvít og gullig um nakkan og hálsin. Hon hevur langar, spískar veingir, sum eru svartir úti á broddunum. Nevið er gulgrønt, langt og spískt, og føturnir svartir við grønari striku oman eftir legginum og út í klørnar.
Súla er vakur fuglur. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Súla sæst um summarið um oyggjarnar, men eigur bara í Mykinesi. Hon er størsti búfuglur okkara og byggir stórt reiður á breiðum rókum á Mykineshólmi og ovast uppi á drangunum.
Drangi, har súla eigur. Um 2.350 súlupør eiga í Mykinesi. Mynd: Ólavur Frederiksen
Um grækarismessu fer súla at reiðrast. Reiðrið ger hon av grasi, tara, træsprekum og hvannjólum. Tað er um ein metur í tvørmáli.
Passaliga langt er ímillum reiðrini, so at fuglurin, sum liggur á, røkkur ikki til næsta reiður. Bøgan og steggin verja reiðrið væl og tola ikki, at aðrar súlur koma ov nær.
Ungi hjá súli eitur ompil. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Súla hevur stórt flog. Eins og aðrir sveimarar kann hon halda sær leingi á flogi uttan at flagsa við veingjunum. Hon flýgur seigliga, sveimar leingi og høgt yvir sjónum.
Súlan dugir væl at sveima og at stoyta seg. Mynd: Ólavur Frederiksen
Tað er lætt at kenna teista aftur, Um summarið er hann svartur við sjónskum hvítum blettum á veingjunum. Um veturin er hann sprøklutur. Beinini eru blóðreyð og nevið svart og klænt.
Teisti er á stødd við lunda.
Teisti heldur til inni við land og helst á grunnum vatni. Teisti hoyrir til svartfugl og sum allir svartfuglar, er hann óførur at kava og svimja undir vatni, men fer sjáldan langt út á opið hav.
Teisti í sínum eyðkenda summarbúna. Mynd: Janus Hansen
Sjófuglur verður vanliga gamal, og teir flestu verpa bara eitt egg á hvørjum ári. Tó verpur teisti ofta 2 egg.
Teisti eigur niðast í berginum í urðum og rivum. Hann verpur um mánaðarskiftið mai - juni 2. Eggini eru hvít við svørtum prikkum og reiðrið liggur væl fjalt.
So skjótt ungarnir eru floygdir, minkar fuglurin í bjørgunum og flýgur út á hav.
Tað eru um 3.500 pør av teist í Føroyum.
Títlingur er ein av okkara bestu sangfuglum. Hann flýgur flákrandi, onkuntíð beint upp í loft og fer so sveimandi og látandi niður aftur.
Títlingur. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Reiðrið hjá títlingi er sum ein snotulig kurv, sum er væl fjald undir eini túgvu ella gróðri. Bæði bøgan og steggin bøla eggjunum í 13 dagar.
Tá ið ungarnir eru floygdir 10-14 dagar seinni, heldur títlingur mest til niðri í fjøruni ella í mýrilendi, har nógv føði er at finna. Hann etur skordýr og onnur smádýr.
Títlingur. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Títlingur er flytifuglur og heldur til í Suðurevropa og Afrika um veturin.
Hann kemur til Føroya fyrst í apríl. Tíðliga um heystið – í september – rýma títlingarnir aftur til tey heitu londini.
Tjaldur er tjóðfuglur okkara og kemur til landið um grækarismessu. Tað sæst bæði í haganum, í bønum og niðri í fjøruni.
Tjaldur er vaðfuglur og hevur langt nev og long bein. Tjaldrið etur reyðmaðkar, sum tað finnur í haganum og á bønum. Í fjøruni etur tað mest fliður, kræklingar og fjørumaðkar.
Fliður sita fastar á steinunum, og tí má tjaldrið høgga tær leysar við sterka nevinum. Mynd: Ólavur Frederiksen
Bøgan og steggin halda bara saman í bútíðini. Á hvørjum ári koma tey aftur í bústaðin, har tey vóru árið fyri. Vanliga halda bøgan og steggin saman í fleiri ár.
Tjaldur ger sær reiður í eyr, sand ella turra mold. Tjaldur verpur millum 2 og 4 egg. Ungarnir eru gráir og síggjast tí ikki væl millum steinar og eyr.
Tjadur bølir á eggum. Mynd: Ólavur Frederiksen
Tjaldur verpur millum 2 og 4 egg, sum eru ljós við dimmum blettum. Mynd: Ólavur Frederiksen
Tjaldursungi er gráur og sprøklutur og sæst tí ikki væl millum steinar og eyr, har tjaldur vanliga ger reiður. Mynd: Ólavur Frederiksen
Nakrar fáar vikur gamlir eru ungarnir floygdir. Tá fara øll av reiðurstaðnum oman í fjøruna. Ungarnir minna tá á liti um foreldrini, men nevið er myrkt uttast við, og beinini eru grá.
Toppont er næstan líka stór sum villdunna. Hon heldur serliga til inni í firðum og sundum, men hon sæst eisini javnan á størru vøtnunum.
Toppont á flogi. Mynd: Janus Hansen
Toppont dámar best at vera fleiri saman í flokki. Tær leika í áðrenn verpingartíðina, og steggin ger nógv um seg. Tá er hann flottur við toppi á nakkanum.
Toppont í fjøruni. Mynd: Hans Eli Hansen
Toppont dugir ógvuliga væl at kava. Onkuntíð veiða tær fleiri saman og reka fisk ella krabbadýr undan sær inn móti landi, har tað er grunt.
Katt-úla, sum sæst í Føroyum á hvørjum ári, er rovfuglur.
Ugla hevur sterkt nev, so hon kann skræða kjøt sundur. Við sterku klørnum á beinunum kann fuglurin taka um fongin og drepa hann.
Kattúla. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Hon hevur sera stór eygu, men brúkar hoyrnina eins nógv, tá ið hon veiðir í myrkri. Duskarnir á høvdinum eru ikki oyru, men verða brúktir til at senda boð við.
Oyruni eru goymd undir stívum fjaðrum hvør sínumegin á høvdinum.
Ugla eigur ikki í Føroyum.
Uglubóndi sæst eisini í Føroyum. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Nærmynd av uglubónda. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Villdunna er vanligasti antarfuglur, sum eigur í Føroyum. Hon sæst á nógvum vøtnum og áum.
Tær flestu villdunnurnar eru her alt árið. Tó koma nakrar fremmandar villdunnur eisini henda vegin um veturin.
Villdunnu-bøga og villdunnu-steggi. Mynd: iStockphoto
Í mai-juni verpur bøgan 8-10 egg, sum eru líka stór sum høsnaregg. Dunnan matar ikki ungarnar, men fer við teimum, har føði er.
Villdunnu-ungar eru fittir og mjúkir. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Tá ið villdunna etur, liggur hon og sutlar í vatnskorpuni ella stendur á høvdinum, við velinum upp í loft, so hon røkkur á botn at sutla.
Tá ið villdunnu finnur sær føði á botni, stendur á høvdinum, við velinum upp í loft fyri at røkka. Mynd: iStockphoto
Æða er sjófuglur og er í Føroyum alt árið. Æðan í Føroyum er serlig. Hetta er minsta æðuslagið í Atlantshavi.
Hon eigur á hellu, í bakka og eisini uppi í haganum. Hon sæst tó mest fram við strendurnar, har hon finnur sær føði.
Æðu-ungi og æða. Mynd: Jóan Petur Petersen
Æða kavar niður á botn eftir skeljadýrum, krabbadýrum og øðrum smádýrum.
Steggin verður nevndur blikur. Steggin er bæði størri og litfagrari enn bøgan. Blikur er sera eyðkendur í sínum svarta og hvíta búna. Bøgan er myrka-reyðbrún.
Steggin hjá æðu verður nevndur blikur. Hann er bæði størri og litfagrari enn bøgan. Mynd: Hans Eli Sivertsen
Sjófuglur verður vanliga gamal, og teir flestu verpa bara eitt egg á hvørjum ári. Tó verpur teisti ofta 2 egg og æða upp í 6 egg.