Krossfiskur

Vanligur krossfiskur er harður at nerta við. Undir­síðan á honum er vanliga ljóst appilsingul ella gul. Uppsíðan er grov og skrubbut, og liturin kann vera ymiskur, úr myrkt violettum til reyð­brúnt og appilsingult. 

Vanligur krossfiskur. Mynd: Hans Eli Siversten, Føroya Sjósavn

Armurin veksur aftur

Krossfiskur hevur 5 armar, men tað eru onnur sløg, sum hava fleiri armar. Á ørmunum eru súgføtur og í miðjuni ein munnur.

Um kross­fiskur missir ein arm, veksur hann skjótt aftur. Tað er tí ikki óvanligt at síggja krossfisk við 1­ - 2 smærri ørmum enn hinir. 

Sjósól er eisini eitt slag av krossfiski. Hon líkist krossfiski, men hevur vanliga fleiri armar. Á myndini eru eisini fleiri sjónotur. Mynd: Hans Eli Siversten, Føroya Sjósavn

Skríður fram

Krossfiskur skríður ógvuliga seint, bara einar 3-5 metrar um tíman. 

Hann toyggir armarnar fram, setur teir fastar og loysir teir aftur. Og hetta gongur seint fyri seg, av tí at hann alla tíðina má súgva seg fastan og loysa aftur.

Munnurin á krossfiski situr á undirsíðuni á dýrinum eins og hjá flestu tindadýrum. Mynd: Hans Eli Siversten, Føroya Sjósavn

Átufekur

Krossfiskur er rovdýr. Hann etur annan krossfisk, slangustjørnu, skeljar, ormar og annað, sum er á botni.

Ofta tekur hann um eina skel og noyðir hana upp við súgvi­ fótunum. Síðan koyrir hann magan inn í skelina og sýg­ur hana í seg.

Krossfiskur hevur eisini ógvuliga gott tev. Ein deyður fiskur kann eftir stuttari tíð vera undir í krossfiskum.

Vanligur krossfiskur

• Longd: 15­-40 cm
• Aldur: 2­3 ár
• Livistaður: í sjóvarmálanum og út á 50 m dýpi
• Egg: 2 milliónir 

Kúvingur

Fjørukúvingur situr á gróti í sjóvarmálanum. Eisini sæst hann á tara, har tað er grunt.

Á tunguni hevur fjørukúv­ingur smáar tenn. Tungan er tí hvøss og verður nevnd rívitunga. Við tunguni rívur hann smátara av klettinum.

Fjørukúvingur tolir nógv av og kann sita uppi á turrum næstan ein mánað. Hann livir eisini leingi, hóast hann einki fær at eta.

Fjørukúvingur

• Longd: 5-­10 mm høgur
• Litur: gulligur, reydligur ella morgráur 

Purpurkúvingur og gjar. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Purpurkúvingur

Purpurkúvingur er eisini vanligur í sjóvarmálanum. Hann líkist fjørukúvingi, men summir hava brúnligar ella svartar rípur í gágguskelini. Purpurkúvingur verður eisini nakað størri enn fjørukúvingur.

Purpurkúvingur er eitt satt rovdýr. Hann drepur bæði gjar og krækling. Purpurkúvingur borar hol ígjøgnum skelina á kræklingi við rívi­tunguni og etur hann tann vegin. Tað sama ger hann við gjar.

Livir purpurkúvingur av kræklingi, verður hann myrkur, og livir hann av gjari, verður hann ljósur. 

Purpurkúvingur

• Longd: 30 mm høgur
• Litur: morgráur ella ljósur, gulur 

Purpurkúvingur og egg. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Tað er purpurkúvingur, sum hevur gjørt holið í kræklingin. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Sjónota

Sjónota er vøkur á at líta, hon verður eisini nevnd havsins blóma. Summar hava fleiri bjartar litir, aðrar eru einlittar ella sprøklutar.

Sjónotur liva í øllum heimshøvunum av heilt grunnum vatni niður á meira enn 10.000 metra dýpi.

Anthozoa 

Dýraflokkurin, sum sjónota hoyrir til, eitur anthozoa. Hetta er grikskt og merkir blómudýr (antho: blóma og zoa: dýr).

Sjónota er í ætt við hvalspýggju og korallir. Felags fyri hesar tríggjar dýrabólkarnir er tann rundi kroppurin og teir nógvu armarnir rundan um munnin.

Nøkur sløg av sjónotu kunnu gerast rættiliga gomul. Til dømis hevur ein sjónota av slagnum Actinia equina livað í 66 ár í fiskabúri. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Higartil eru 30 sløg av sjónotu funnin undir Føroyum. Støddin á teimum er ógvuliga ymisk, alt úr 2 mm í tvørmáti upp í 30 cm.

Longsta slagið um okkara leiðir er vanligur sjó-nelikur, sum kann verða hálvan metur langur.

Eins og hjá krossfiski veksur armurin á sjónotu út aftur, um hon missir hann. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Sjónota hevur ein fót, sum hon sýgur seg fastan í undirlagið við. Í hinum endanum á kroppinum situr muðurin, sum samstundis er got. Muðurin er umgirdur av nógvum ørmum.

Verður sjónota órógvað, dregur hon armarnar inn í kroppin og umskapast til eina hálvkúlu við einum holi í erva.

Eitrandi kyknur

Hóast tær síggja út sum blómur, eru flestu sjónotur rovdýr. Á yvirflatanum hevur sjónota notukyknur, ið eru eitrandi.

Armarnir hava serliga nógvar notukyknur, umleið 2 milliónir á hvørjum armi. Notukyknurnar lamma fongin, sum sjónotan síðan førir upp í munnin og etur. 

Sjónota í ferð við at eta ein seið. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn