Agngágga

Agngágga er vanlig á sandbotni og hellubotni, har dýpið er um 10 metrar.

Hon dugir ikki at svimja, men hon skríður á fótinum, sum hevur sterkar vøddar.

Tá ið agngágga leitar sær føði, skríður hon eftir botninum eftir dýrum, sum sita still.

Eitt satt rovdýr

Agngágga er rovdýr. Hon etur fisk á gørnum og drepur onnur dýr, t.d. krækling.

Hon leggur seg millum skeljarnar á kræklingi, tá ið hann liggur og sílar sjógv. Kræklingurin fær ikki skeljarnar saman og verður etin.

Tá ið agngágga etur, toyggir hon sevilin út. Sevilin er ein partur av munninum. Inni í sevlinum er rívitungan.

Sevilin er um 20 cm langur, tá ið hann er toygdur út!

Streymgágga líkist agngággu, men hevur slætta gágguskel. Streymgágga er eisini á størri dýpi enn agngágga. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn.

Gággunegl

Verður agngágga tikin upp úr sjónum ella órógvað, fer dýrið inn í gágguskelina og leggur lok fyri opið. Lokið nevnist gággu­negl.

Gágguneglin er úr kálki og klødd við evni, ið líkist horni. Tá ið vandin er av, kemur fóturin út aftur.

Í gágguneglini kanst tú telja árringarnar og síggja, hvussu gomul gággan er. 

Lættisoppur

Agngágga gýtir eggini í smá hylki, sum hon sjálv hevur gjørt. 1.000 egg eru í hvørjum hylki.

Øll hylkini eru kleimd saman í trunkar, sum eita lættisoppar.

Bara 30 ungar verða klaktir í hvørjum hylki. Teir eta øll hini eggini. Síðan eta teir sterku ungarnir teir veiku. Tá ið av tornar, koma bara 1­-10 smá­ar gággur úr hvørjum hylki. 

Lættisoppur er vanligur at síggja í fjøruni. Hyggur tú í hylkini, sært tú mestur smáar gággur. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn.

Kræklingur

Kræklingur situr fastur í rivum millum steinar í sjóvarmála­num. Hann er eisini vanligur inni á firðunum niður á 30­-40 m dýpi.

Kræklingur situr fastur á t.d. steinum við festitræðrum, sum verða gjørdir innan í honum. Tá ið træðrirnir koma í sjógvin, storkna teir og verða ógvuliga sterkir.

Kræklingur tolir væl at vera uppi á turrum. Tá letur hann skelina fast aftur.

Øða líkist nógv kræklingi, og ofta er ringt at síggja mun. Tó verður øða størri enn kræklingur. Hon tolir ikki at liggja turr, og tí er hon ikki í sjóvarmálanum. Bæði øða og kræklingur eru góð til matna.

Hvør livir millum kræklingarnar?

Kræklingur situr ofta saman í tyssum ella trunka. Í trunkanum er gott hjá smáum dýrum at vera. Fert tú at grópa og leita í kræklingatyssum finnur tú nógv ymisk dýr, eitt nú marflugur, ymiskir ormar, bustmaðkar og gággur.

Dýr, sum liva í kræklingatyssum. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn. 

Ein perla verður til 

Uttast er skelin á kræklingi  mor­reyð og líkist horni. Innan er hon perlumóðir og skyggir í vøkrum litum. Í perlumóðurini eru viðhvørt perlur, men tær eru ikki virðismiklar. 

Ein perla verður til, tá ið eitt sandskorn kemur í kræklingin. Kræklingurin fær ilt av sandskorninum. Fyri at sleppa undan pínuni, leggur hann perlumóður uttan um sandskornið og festir tað at skelini.

Kúvingur

Fjørukúvingur situr á gróti í sjóvarmálanum. Eisini sæst hann á tara, har tað er grunt.

Á tunguni hevur fjørukúv­ingur smáar tenn. Tungan er tí hvøss og verður nevnd rívitunga. Við tunguni rívur hann smátara av klettinum.

Fjørukúvingur tolir nógv av og kann sita uppi á turrum næstan ein mánað. Hann livir eisini leingi, hóast hann einki fær at eta.

Fjørukúvingur

• Longd: 5-­10 mm høgur
• Litur: gulligur, reydligur ella morgráur 

Purpurkúvingur og gjar. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Purpurkúvingur

Purpurkúvingur er eisini vanligur í sjóvarmálanum. Hann líkist fjørukúvingi, men summir hava brúnligar ella svartar rípur í gágguskelini. Purpurkúvingur verður eisini nakað størri enn fjørukúvingur.

Purpurkúvingur er eitt satt rovdýr. Hann drepur bæði gjar og krækling. Purpurkúvingur borar hol ígjøgnum skelina á kræklingi við rívi­tunguni og etur hann tann vegin. Tað sama ger hann við gjar.

Livir purpurkúvingur av kræklingi, verður hann myrkur, og livir hann av gjari, verður hann ljósur. 

Purpurkúvingur

• Longd: 30 mm høgur
• Litur: morgráur ella ljósur, gulur 

Purpurkúvingur og egg. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn

Tað er purpurkúvingur, sum hevur gjørt holið í kræklingin. Mynd: Hans Eli Sivertsen, Føroya Sjósavn